Maðurinn fann upp vinnuna til að komast hjá erfiðinu sem fylgir því að hugsa.
Ég hef haft lúmskt gaman af því í gegnum tíðina að láta þessi orð flakka við fólk sem mér hefur fundist vera vinnusamt úr hófi, og athuga viðbrögðin. Þau hafa öll verið á eina lund. Vorkunnlátt augnaráð, snúið upp á sig, talinu vikið að brýnum úrlausnarefnum. Enginn hefur tekið þetta til sín, dottið í hug að ræða það á heimspekilegum nótum eða ljá máls á að í þessum orðum kynni að leynast sannleiksneisti. Menn hafa bara beðið þess í óþreyju að slíta samtalinu til að geta aftur farið gera eitthvað af viti.
Það er svo sem auðskilið hvers vegna það virðist ókleift að gera vitræna úttekt á þessu fyrirbæri. Vinnan er nefnilega heilaga kýrin okkar Íslendinga.
Hvað gerir hann? Hvaða starf stundar hún? eru fyrstu spurningar okkar um fólk sem við þurfum að eiga samskipti við. Um leið og stimpillinn er kominn, fellur hver í sinn flokk. Verkakona, læknir, trésmiður, bóndi. Þetta er hvimleiður ávani en lýsir vel hve mikið vægi vinnan og starfsheitið hefur í mati okkar á einstaklingum.
Að vera duglegur að bjarga sér hefur löngum talist til æðstu eðliskosta enda skipti það í eina tíð sköpum um það hvort fjölskyldan hafði í sig og á og hvort börnin lifðu eða dóu. Mesta hrós sem nokkrum manni gat hlotnast var að vera kallaður vinnuþjarkur
Auðvitað hefur viðhorf okkar til vinnu breyst með aukinni velmegun en mér er ekki grunlaust um að meira eimi eftir af tilbeiðslunni en góðu hófi gegni. Því þótt flest okkar þekki öfgadæmi um fólk sem dvelur í vinnunni frá því snemma á morgnana og langt fram á kvöld, jafnt um helgar sem virka daga og tekur sér ekki sumarfrí árum saman, er það í raun ekki litið alvarlegum augum. Það er almennt gantast með vinnusýki viðkomandi sem skringilega áráttu eða sérkenni sem þrátt fyrir allt sé af hinu góða. Sá eða sú sé að byggja upp stöndugt fyrirtæki sem tryggi framtíð fjölskyldunnar. Eftir annatímabilið muni allir lifa í velsæld á einhverri Kyrrahafseyjunni til æviloka. Aukinheldur að leggja heilmikið af mörkum til þjóðarbúsins og vera í hvívetna góð fyrirmynd. Hinn þróttmikli og harðduglegi athafnamaður nýtur í flestum tilfellum almennrar hylli og virðingar.
En meira að segja dyggðirnar geta snúist í andhverfu sína ef ekki er að gætt. Eftir sem áður stöndum við frammi fyrir hinni heimspekilegu spurningu: Hvernig eigum við að framfleyta okkur án þess að glata lífinu í leiðinni?
Margir standa í þeirri trú að þeir hafi allt í hendi sér, góða heilsu og trygga ástvini, það sé nægur tími til að njóta allra lystisemda sem lífið ber á borð. Ekkert liggi á að fara í ferðina góðu sem fyrirhuguð var með börnum og barnabörnum.
…að morgunlagi, um það bil að stíga inn í bílinn á leið til vinnu, verður honum litið til baka. Sér gluggatjald bærast, lyftir hendinni, veifar. Um leið og hann beygir sig niður til að setjast undir stýri finnur hann logsáran verkinn, riðar við, fálmar í hurðina, missir takið…