Á síðastliðnu ári var föstudagurinn 22. september útnefndur bíllausi dagurinn í Evrópu. Eftir því sem fréttir herma lukkaðist þetta tiltæki víða nokkuð vel. Í mörgum borgum var götum lokað fyrir bílaumferð. Þingmenn gengu og hjóluðu á undan með góðu fordæmi og almenningur tók hressilega við sér.
En á norðurhjaranum í landi hins tárhreina bláma var annað uppi á teningnum. Þær fréttir bárust þegar líða tók á daginn að varla nokkur maður hefði skilist við bíl sinn um morguninn, ekkert fjölgað í strætó og fáir sést á gangi eða á hjóli. Þó var veður hið fegursta og ákjósanlegt til útivista.
Íslendingar létu sem sagt þessi tilmæli alþjóðasamfélagsins um að sýna samstöðu og draga úr mengun á þessum drottinsdegi sem vind um eyru þjóta. Oft hef ég verið stoltur af þjóð minni og því að vera Íslendingur en þennan dag skammaðist ég mín fyrir landann.
Ég fór að velta því fyrir mér hvort við Íslendingar séum að verða eins konar dekurþjóð. Við gerum kröfur um að aðrar þjóðir dragi sem mest úr mengun, hneykslumst upp fyrir haus á Bretum að dirfast að starfrækja endurvinnslustöð kjarnaúrgangs í Sellafield og heimtum að henni verði tafarlaust lokað. Á sama tíma sækja Íslendingar það fast að fá sérstaka undanþágu til meiri mengunarkvóta en kveðið er á um í alþjóðasamþykktum. Við tölum fjálglega um nauðsyn þess að halda heimshöfunum hreinum og tærum, þó að það læðist reyndar að manni sá grunur að þar sé aðallega átt við fiskimiðin umhverfis Ísland. Við krefjumst þess að þjóðir heimsins setji blátt bann við eyðingu skóga í auðgunarskyni en lítum jafnframt á meðlimi Greenpeace-samtakanna sem okkar verstu óvini, vegna þess að þeir mótmæla hvalveiðum. Þetta er þeim mun grátbroslegra fyrir þá sök að þau samtök hafa alla tíð staðið dyggan vörð um hagsmuni okkar. Meðlimir þeirra hafa hvað eftir annað hætt lífi sínu með því að sigla á smábátum í veg fyrir skip sem ætluðu að varpa stórhættulegum geislavirkum efnum og öðrum baneitruðum úrgangi í hafið.
Höfum við Íslendingar ef til vill gleymt því sem alþjóðasamfélagið hefur fyrir okkur gert? Var það eitthvað? kynnu sumir að spyrja, en vonandi ekki alltof margir. Ég á auðvitað við viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á 200 mílna landhelgi okkar. Auðvitað þurftum við að berjast fyrir þeim réttindum og stóðum okkur vel í þeirri baráttu. Við hefðum þó náð harla litlum árangri ef ekki hefði verið við sanngjarna og réttsýna andstæðinga að etja, sem tóku rökum og ákváðu, að vel athuguðu máli, að fallast á sjónarmið okkar á þeim forsendum að um fjöregg þjóðarinnar væri að ræða.
Því hefur ekki ætíð verið að heilsa að stórþjóðir sýndu hinum minni bræðrum sanngirni eða tækju tillit til óska þeirra. Ef við viljum að aðrar þjóðir sýni sjónarmiðum okkar skilning og virði hagsmuni okkar verðum við að gera slíkt hið sama. Okkur ber skylda til að leggja eitthvað af mörkum í samfélagi þjóðanna, sýna að við séum reiðubúnir að taka til hendinni við að skapa betri heim. Við þurfum að sanna svo ekki verði um villst að við viljum fórna einhverju til að stuðla að verndun lífríkisins til hagsbóta fyrir allt mannkyn.Það verður ekki gert með orðskrúði og yfirlýsingum, að hverju skuli stefnt eða hvað þurfi að gera, heldur með því að láta verkin tala.
Ekki trúi ég því að Íslendingar séu svo herfilega illa menntaðir og fáfróðir um lífríki jarðarinnar að vita ekki, að ef allar þjóðir jarðkringlunnar taka ekki höndum saman um það tafarlaust að draga úr mengun og fara sparlega með auðlindir hennar geti fyrr en varir hlotist af því óbætanlegt tjón. Og afleiðingar græðginnar og skeytingarleysisins munu ekki bara bitna á einhverjum vesalingum í útlöndum eins og venjulega, skinhoruðum börnum með þjáningu heimsins í stórum augunum, þær munu, merkilegt nokk, einnig koma niður á vel stæðum og vel menntuðum Íslendingum, með dollaramerkið í fallegum augum sínum.
Því miður er hitt líklegra að okkur sé fjandans sama um lífríki jarðarinnar, að við viljum fá peninga í vasann á stundinni, hvað sem það kostar. Með því að reisa eins mörg álver og mögulegt er, drepa og sjóða niður alla þá hvali sem við náum í, henda síðustu grásleppunni út í hafsauga bara ef við getum fengið peninga fyrir hrognin hennar, halda áfram að ausa upp loðnunni, flytja inn skaðræðisskepnur á borð við minkinn, karakúlhrúta og norskar ofurkýr, skjóta hrossagaukinn. Allt í nafni auðlegðar og aukins hagvaxtar.
Er Íslendingum þá sama um börn sín og barnabörn sem erfa eiga landið og jörðina? Ef til vill ekki, en getur verið að okkur skorti íhygli og ábyrgðartilfinningu? Getur verið að íslenska skólakerfið hafi hingað til vanrækt að efla siðvit nemenda og vekja þá til umhugsunar um samábyrgð okkar meðal þjóðanna og að þeir hafi skyldum að gegna við bræður sína og systur í öðrum löndum. Ekki einungis til að sanna fyrir umheiminum að við Íslendingar séum gæddir mannúðlegri siðgæðisvitund heldur einnig vegna þess að það kemur sér betur fyrir okkur sem þjóð þegar til lengdar lætur, hvort heldur sem er í efnahagslegu eða menningarlegu tilliti.
Mér býður í grun að þó að Íslendingar viti ekki alls kostar hvert skuli stefna við aldahvörf, vilji þeir samt komast þangað sem fyrst – á bíl.