Mikið hefur að undanförnu verið rætt og ritað um lýðræðið og þingræðið á landinu bláa og ég held það sé óhætt að segja að óvenju heitt hafi verið í kolunum. Það er kannski eitt af einkennum lýðræðisins að hver og einn skuli fá að láta skoðun sína í ljós, jafnvel með gífuryrðum. Í einræðisríkjum dettur engum nema ofurhugum og geðsjúklingum slíkt í hug, enda ættu þeir í erfiðleikum með að koma ádrepum sínum á framfæri þar sem öllum fjölmiðlum er stjórnað af sterkum, einráðum flokki. Og af því að mikið hefur verið rætt um eignarhald á fjölmiðlum og hættur því samfara þá megum við ekki í öllu því fári gleyma mestu hættunni, sem er sú að Ríkisvaldið nái undir sig mestöllum fjölmiðlunum.
En aftur að einræðisríkjunum. Handtökur, hreinsanir, pyntingar og morð á blásaklausu fólki eru daglegt brauð í löndum með slíkt stjórnarfar. Það segir dálítið um eðli mannskepnunnar að enginn hörgull virðist vera á böðlum og pyntingarmeisturum á þeim bæjum. Um leið og sameinaður flokkur allra landsmanna er kominn til valda spretta þeir upp eins og gorkúlur og sinna starfi sínu af slíkum flinkheitum og vandvirkni að ekki er annað sýnna en þeir hafi fundið draumastarfið. Ekki veit ég hvers vegna sérstakan hroll setur að mér þegar ég heyri minnst á herforingjastjórnir í Suður Ameríku. Af nógu slíku er þó að taka víðs vegar í heiminum. Kannski tengist það frásögnum af öllum mannshvörfunum og dauðasveitum sem skjóta börn á færi í fátækrahverfum enda talið mikið þjóðþrifaverk hjá sumum áhrifamönnum í flokknum. Maður prísar sig bara sælan og þakkar almættinu seint og snemma fyrir mannréttindin.
Hreint það voðalegasta sem hent getur í nokkru ríki er að til valda komist stór og sterkur flokkur með mikilhæfan leiðtoga. Það ætti nú að vera orðið nokkuð ljóst af því sem á undan er gengið í mannkynssögunni. Og þótt karpið sé oft og einatt hrútleiðinlegt og forheimskandi ættum við að blessa það í bak og fyrir. Blessað lýðræðið, segi ég nú bara.
En það er náttúrlega ekki sama hvernig að því er staðið. Sumir halda því fram að lýðræði og þingræði á Íslandi séu lítið annað en orðin tóm. Fólkið í landinu geti aldrei valið sér menn og konur sem það treysti til að skapa heilbrigt samfélag, heldur sé okkur gert að velja á milli flokka. Og ekki tekur betra við þegar að þingræðinu kemur.
Þeir munu fleiri sem færa ansi sterk rök fyrir því að þingræðið sé ekki annað en innantómt orðskrípi. Það stafi af þeirri einföldu ástæðu að um leið og ákveðnir flokkar hafi myndað ríkisstjórn, sé hollustan við flokksstjórnina svo mikil að það séu nánast talin drottinssvik að styðja ekki stjórnarfrumvörp. Viðkomandi þingmanni sé hótað öllu illu hafi hann aðra skoðun á tilteknu máli, hann úthrópaður og beittur alls konar þvingunum. Enda mun það afar fátítt að stjórnarliðar felli frumvörp úr eigin ranni. Þeir viti full vel að þeim eru afarkostir settir. Brottrekstur, útskúfun, öllum dyrum skellt. Því geti sterkir stjórnarherrar komið fram hvaða geðþóttaákvörðunum sem er án þess að spyrja kóng eða prest, að maður tali nú ekki um þjóðina. Allra verst er þó að almenningur virðist hálft í hvoru telja þetta fyrirkomulag gott og gilt. Sífellt glymur í eyrum úr öllum áttum að Stjórnin þurfi að geta treyst sínu fólki til að greiða frumvörpum hennar atkvæði sitt annars sé óhugsandi að koma nokkru þjóðþrifamáli í gegn.
Mér er ekki grunlaust um að þeir þingmenn sem dirfast að viðra efasemdir sínar opinberlega séu beittir lymskufullum brögðum til auðsveipni. Þeir stimplaðir sem ólíkindatól sem alltaf séu á móti öllu, og þá einkum og sér í lagi miklum nauðsynjamálum. Þeir séu athyglissjúkir og noti hvert tækifæri til að auglýsa sig. Þeir séu lýðskrumarar af ómerkilegustu sort, elti hvaðeina sem þeir telji að muni afla sér vinsælda og atkvæða hjá almenningi. Eða þá að viðkomandi sé á leið í formannsslag á næsta flokksþingi. Og ef allt um þrýtur er hægt að koma því lipurlega í umferð að hann sé nú ekki alveg heill til höfuðsins, blessaður, eða í öllu falli svo óforbetranlegur sérvitringur að ekki sé hægt að notast við hann í sæmilega siðuðu kompaníi. Lesist: Ekki marktækur.
Ég hef hins vegar alltaf borið djúpa virðingu fyrir fólki sem stenst slíkan ofurþrýsting. Mikið held ég að það yrði lýðræðinu til framdráttar ef menn áttuðu sig á því að það er lítill munur á flokkum en mikill munur á fólki. Og við þurfum sárlega á hugrökkum fulltrúum að halda. Mönnum og konum sem hafa kjark og heilindi til að standa fast við hugsjónir sínar og sannfæringu, einkum þegar þær hugsjónir eiga undir högg að sækja og sannfæringin gengur gegn meginstraumnum.
Undanfarin ár hafa verið gerðar margar ágætar stríðsmyndir sem útmála þann yfirgengilega hrylling og mannvonsku sem á sér stað þegar vítisvélarnar eru komnar í gang. Það er mikil framför frá því sem áður var þegar Frank Sinatra og Dean Martin drukku sig og sungu í gegnum orrusturnar og stútuðu öllum vondu Þjóðverjunum í leiðinni.
Í seinni kvikmyndunum, gerðum af viti bornum mönnum, sjáum við þess hvað eftir annað dæmi að óbreyttur hermaður eða undirforingi neitar á úrslitastundu að hlýða vitfirrtum skipunum yfirmanns síns, jafnvel þótt honum sé hótað ærumissi eða lífláti. Ég kemst alltaf við þegar ég verð vitni að þessum hetjuskap á hvíta tjaldinu. Með neitun sinni eru þessir hugdjörfu menn að staðfesta mennsku sína. Þeir eru þess albúnir að láta líf sitt fremur en það sem þeim er heilagast, sjálfsvirðingu sína og samvisku.
Þetta finnst mér alltaf vera hinar einu sönnu hetjur. Þeir sem neita að ýta á takkann. Einu gildir hvort sú gjörð sendir af stað kjarnorkusprengju eða varpar jái upp á skjá í þingsal. Hvort tveggja getur verið jafn banvænt. Og ef það er eitthvað sem getur komið lýðræðinu til bjargar í moldviðri áróðurs og undirhyggju þá eru það slíkir fulltrúar fólksins. Menn og konur sem halda ró sinni í stóryrðaflaumnum, láta hvorki undan hótunum né gylliboðum en halda fast við sannfæringu sína á hverju sem dynur. Menn og konur með góðan vilja að vopni. Frjálsir menn og frjálsar konur sem láta ekki af hendi frumburðarrétt sinn hvað sem í boði er. Þann rétt að berjast með ráðum og dáð fyrir því háleita markmiði að búa börnum sínum bjarta framtíð í frjálsu landi.