Enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst hefur.
Mér hefur oft orðið hugsað til þess arna þegar ég rölti út í náttúruna hér á fósturjörðinni mér til yndisauka og heilsubótar. Alls staðar blasir það við, rennandi, lifandi vatnið, blátært og glitrandi. Ekki aðeins í óbyggðum þar sem lækirnir hoppa og skoppa af kæti niður fjallshlíðarnar og bergvatnsár renna eftir hverri dalskoru, heldur steinsnar frá þéttbýlum svæðum og einnig víða í þorpum og bæjum.
Lengi vel leit ég á allt þetta tárhreina vatn sem sjálfsagðan hlut, gott ef mér fannst það ekki á stundum til óþurftar. Það var ekki fyrr en ég hafði dvalið um nokkurt skeið í útlöndum að ég fór að líta vatnið heima öðrum augum. Þar kaupir maður drykkjarvatnið víðast á flöskum og sumir hreyfa sig ekki úr stað án þess að hafa vatnsflöskuna með í farangrinum. Stór hluti af rými matvöruverslana er lagður undir vatnsbirgðir enda sér maður varla nokkurn viðskiptavin fara vatnslausan út úr búðinni. Og með tímanum hefur það smám saman þróast þannig að ég vel mér æ oftar vatn til drykkjar af öllum þeim guðaveigum sem bjóðast þar á gjafverði. Mér finnst það einfaldlega gott á bragðið, og verður best af því hvort sem ég drekk það með mat eða við þorsta.
Það er því næsta grátbroslegt að hér á Íslandi skuli varla nokkur maður líta við þessum undursamlega vökva sem skaparinn hefur skenkt okkur. Hvergi nokkurs staðar á byggðu bóli er önnur eins neysla á gosdrykkjum og á landinu bláa. Á hverjum morgni vakna gosdrykkjaframleiðendur skælbrosandi og trúa varla sínum eigin augum þegar þeir renna yfir sölutölurnar. Þetta hljóti bara að vera of gott til að geta verið satt. En það er ekkert lát á, heilu bílfarmarnir af sykri halda linnulaust áfram að berast inn á hvert heimili.
En þetta átti ekki einungis við um drykkjarvatnið. Ár og lækir á byggðum svæðum í útlandinu góða hafa annan lit en bergvatnið á Íslandi og aldrei hefur það svo mikið sem hvarflað að mér að dífa hendi í gult og grátt skólpið sem þar flýtur fram, frekar að ég stingi þeim í snarheitum í vasana. Víða þar sem ég hef farið hefur það verið heilmikið fyrirtæki að baða sig. Þar er ekki bara hægt að skella sér í bað þegar manni dettur í hug. Helst þarf að gera það á ákveðnum tímum og miklar tilfæringar við að hita vatnsdunkinn, enda fokdýrt. Og það er eins gott að vera ekki annars hugar yfir þessu verki því þá er maður á augabragði kominn í ískalda sturtu. Þetta kemur okkur Íslendingum spánskt fyrir sjónir þar sem vel heitt vatn bullar upp úr jörðinni undir fótum okkar og við getum velt okkur í heitu pottunum tímunum saman og staðið eins lengi og við viljum undir sturtunni, hvort heldur er heima hjá okkur eða í sundlaugunum.
Ekki hef ég orðið þess var að menn prísi sig almennt sæla yfir þessu. Það er frekar að haft sé í heitingum við helvítis sturturnar í sundlaugunum. Það sé enginn kraftur í þessu, sturtuhausarnir ómögulegir, það megi ekki hreyfa við krana á einni sturtunni þá fari stillingin hjá hinum gjörsamlega út um þúfur. Sumir ganga sótbölvandi út úr baðklefanum.
Einhver áhrifamesta frásögn sem ég hef hlýtt á nýlega er viðtal við verkfræðing sem vann við hjálparstörf og uppbyggingu í Írak eftir Persaflóastríðið. Stríðsherrarnir skildu að venju eftir sig sviðna jörð. Raforkuver höfðu verið sprengd í tætlur og við það stöðvuðust allar dælur sem dældu vatni úr iðrum jarðar til íbúanna á svæðinu. Lýsingarnar á afleiðingum vatnsskortsins voru skelfilegar. Enginn veit hvað það hefur í för með sér að vera án vatns nema hafa reynt það á eigin skrokki. Börnin stráféllu eins og flugur þar til trylltar mæðurnar grófu sig með berum höndunum niður á einhvern vatnsleka og stóðu þar sólarhringunum saman á kafi í drullu og óþverra við að mjatla upp lífsvökvanum. Sorp, úldinn úrgangur og saur þakti jörðina og drepsóttir á næsta leiti. Aðeins mæðurnar og fórnfúst starf fjölda fólks frá hjálparstofnunum björguðu því sem bjargað varð. Ég tek ofan fyrir þessum verkfræðingi og hinu hugrakka samstarfsfólki hans. Þetta fólk eru hinar einu sönnu hetjur nútímans.
Hvað skyldi blessað fólkið í Írak og öðrum stríðshrjáðum löndum vilja til vinna að vera í okkar sporum? Eða fólkið á þurrkasvæðunum þar sem ekki kemur dropi úr lofti mánuðum saman og menn, konur og börn deyja þúsundum saman úr hungri og þorsta. Við Vesturlandabúar horfum á myndir af þessu í sjónvarpi, geispandi af hóglífi, með kókflöskuna í annarri hendinni og hamborgarann í hinni.
Ef einhver töggur væri í Sameinuðu þjóðunum eða alþjóðasamfélaginu yfirleitt væri löngu búið að breyta eyðimörkum í aldingarða með því einu að veita á þær vatni og leysa þar með efnahagsvanda fjölmargra fátækustu þjóða heims. Í staðinn sleikja vopnaframleiðendur á Vesturlöndum út um þegar þeir dæla varningi sínum til stríðandi afla í þriðja heiminum og tóbaksauðhringarnir hugsa sér gott til glóðarinnar að koma líkkistunöglum sínum í fáfróðan almúgann á þessum svæðum þegar dregið hefur úr neyslu eiturlyfsins heima fyrir.
Vísindamenn hafa enn ekki leyst nema lítinn hluta gátunnar um hina undursamlegu eiginleika vatnsins og eina eilífðarvélin sem við þekkjum er hringrás þess í lífhvolfi reikistjörnunnar okkar.
En þótt lengi hafi verið ljóst að nokkrar myndarlegar atómbombur gætu breytt líknandi regni af himni í einhvers konar vítissóta þá eru enn meiri líkur á að eilífðarvélin blessaða stöðvist af öðrum orsökum. Að vötn jarðarinnar verði von bráðar að forarvilpu eiturefnaúrgangs sem eyðir öllu lífi. Svo verður nú græðgi, hroka og skeytingarleysi mannskepnunnar fyrir að þakka.
Þá – eftir söngvasumrin löng – þagnar loks svanurinn.